BİR DELİNİN BİR KUYUYA ATTIĞI ELLİ YILDIR ÇIKARILAMAYAN TAŞ
Bizde derler ki “Bir deli bir koyuya taş atmış, kırk akıllı çıkaramamış.” Bu vakada olaylar tam da bu atasözünün etrafında gelişiyor. Vaka adını, Zodiac isminden yani 12 burç işaretine bölünmüş olan ve kemer şeklinde olduğu varsayılan gökyüzündeki -aslında uzaydaki- alana verilen isimden alıyor. Zodiac lakabını kullanan kişi bir seri katil. 20 Aralık 1968’de çifte cinayetle başlayan ama günümüze kadar hâlâ çözülememiş olarak kalan birtakım seri cinayetleri ve bu cinayetlerle birlikte daha pek çok cinayeti işlediğini iddia eden bir manyak. Kendi işlediğini iddia ettiği cinayet sayısı 37, fakat mektuplarında ayrıntılarından bizzat bahsettiği 7 cinayet teşebbüsünün 5’i ölümle sonuçlanmış. 2 kişi Zodiac’ın kurşun ve bıçak yaralarından kurtularak sağ kalabilmiş. Polisin Zodiac katilinin mektuplarında verdiği bilgilerden yola çıkarak onun işlediğinden emin olduğu cinayet ve teşebbüsler kronolojik olarak şöyle:
20 Aralık 1968’de Lake Herman Yolu’nda ateşli silahlarla öldürülen David Arthur Faraday (17) ve Lou Jensen (16).
4 Temmuz 1969’da Blue Rock Springs Parkı’nda ateşli silahlarla saldırıya uğrayan Michael Renault Mageau (19) ve Darlene Elisabeth Ferrin (22). Mageau kurtulur, Ferrin kaldırıldığı hastanede ölür.
27 Eylül 1969’da Berryessa Gölü kenarında bıçaklı saldırıya uğrayan Bryan Calvin Hartnell (20) ve Cecelia Ann Shepard (22). Hartnell kurtulur, Shepard ölür.
11 Ekim 1969’da San Fransisco Presidio bölgesinde ateşli silahla öldürülen Paul Lee Stine (29).
***
Dünyanın -Avrupa’ya göre- batısındaki keşfedilmemiş o uçsuz bucaksız toprakları zorla Kızılderililerin ellerinden alan ve sahipsiz kısmına da kimseye sormadan yerleşen çapulcuların ülkesindeyiz. Birbirleriyle savaşıp yalandan medenileştikten sonra Amerika adını alan bu ülkede bunca bakir toprağın yeraltı ve yerüstü zenginliklerine sahip olduktan sonra babamın deyimiyle yiyip içip azan insanlar bulunuyor.
“Çok verip azdırmasın az verip gezdirmesin” diyen atalarımızı saygıyla anıyor ve politika ile polemiği bir kenara bırakıyoruz. Neden azmak dedim? Çünkü tüm bu hikâye Zodiac’ın, gerçek kimliği hâlâ tespit edilememiş bir seri katilin gönderdiği iddia edilen mektuplar, kartpostallar, şifreli mesajlar ve öldürdüğü iddia edilen kurbanlardan oluşuyor. Kurbanlara ve ailelerine saygılarımızı sunuyoruz. Onların kurban olduğu gerçeği değişmez. Ama Zodiac‘ın gönderdiği şifreli mektupların, basın ve polisle kedinin fareyle oynadığı gibi oynaması ancak yiyip içip azmak deyimiyle açıklanabiliyor. Ya da insanoğlunun doyumsuzluğu ile. Burada zekâsıyla tüm San Fransisco Polis Teşkilatı’nı (Kısaca SFPD) hatta FBI ve CIA’yi de alt ederek kendine tatmin arayan hasta bir kişilikten bahsediyoruz.
Elbette o mektupları içeriden bilgi alabilen herhangi bir kişi göndermiş olabilir. Altmışlı yıllarda polisin elinde şimdiki gibi takip teknolojileri, DNA analizleri, ülkenin her yerini santim santim kaydeden kameralar ve uydu sistemleri olmadığını da lütfen not ediniz. Bu nedenledir ki Zodiac davası “tartışmalı olarak Amerika’nın en ünlü çözülmemiş cinayet davası” unvanına sahiptir. Pek çok takipçisi ve gönüllü olarak kendini bu davayı çözmeye adamış amatör hafiyesi mevcuttur. Gelelim tarih ve rakamlarla Zodiac denen kişinin dünyada nasıl bir iz bıraktığına.
Zodiac Katili Tarafından Gönderilen (Tarafından Gönderildiği İddia Edilen) Belli Başlı Mektupların Cinayetlerle Beraber Kronolojik Olarak Sıralanışı:
20 Aralık 1968 ilk çifte cinayet.
4 Temmuz 1969 ikinci çifte cinayet teşebbüsü.
31 Temmuz 1969 z-408 denilen şifreli mektuplar. Vallejo Times-Herald, San Fransisco Chronicle ve San Fransisco Examiner gazetelerine ayrı ayrı şifrelenmiş mesajlar yollanır.
FBI ve CIA 408 sembollü kriptogramı çözmeye çalışır. 5 Ağustos’ta Donald ve Bettye Harden (emekli öğretmen) çifti tarafından çözülür. Aşağıdaki şifreli mektuba ait Türkçe metin, Google Translate çevirisine tarafımdan minik düzeltmeler yapılarak oluşturulmuştur:
“İnsanları öldürmeyi seviyorum çünkü çok eğlenceli – ormandaki vahşi av hayvanlarını öldürmekten daha eğlenceli çünkü insan en tehlikeli hayvandır* – bir şeyi öldürmek bana en heyecan verici deneyimi veriyor – hatta bir kadınla vakit geçirmekten bile daha iyi- bunun en iyi yanı, öldüğümde cennette yeniden doğacağım ve öldürdüğüm tüm (yalnız veya başıboş insanlar) benim kölem olacak – size adımı vermeyeceğim çünkü deneyeceksin öbür hayatım için köle toplamamı yavaşlatmayı veya durdurmayı deneyeceksiniz”
*Richard Connel (1893-1949) tarafından 1924’te yazılmış olan The Most Dangerous Game- En Tehlikeli Oyun” isimli hikâyeye atıfta bulunulmuş.
4 Ağustos 1969 tarihinde San Fransisco Examiner’e “Sayın editör, Zodiac konuşuyor” başlıklı bir mektup yollanır. Bu mektubun özelliği katil ilk defa kendinden “Zodiac” olarak bahseder. Ve daha önceki cinayetlerde halka açıklanmayan bilgileri verir. Böylece katil olduğunu ispat etmek istemektedir.
“Sayın Editör Zodyak’ın konuşuyor. Vallejo’da geçirdiğim güzel zamanlar hakkında daha fazla bilgi istemenize cevaben, size daha fazla malzeme sağlamaktan büyük mutluluk duyacağım. Bu arada, polis şifreyle iyi vakit geçiriyor mu? Değilse onlara neşelenmelerini söyleyin; bunu çözdüklerinde beni ele geçirecekler”
8 Kasım 1969 tarihinde Z-340 isimli şifre gönderilir. 340 karakterden oluştuğu için bu isim takılır. Bu şifre gönderilişinin üzerinden 51 yıl ve bir ay geçtikten sonra 11 Aralık 2020’de Dave Oranchak (ABD’li şifre uzmanı), Sam Blake (Avustralyalı matematikçi) ve Jarl Van Eycke (Belçikalı bilgisayar programcısı) tarafından özel bir bilgisayar yazılımı kullanılarak nihayet çözülür.
“Umarım beni yakalamaya çalışırken çok eğleniyorsunuz- TV programındaki kişi ben değilim- bu benim hakkımda bir noktayı gösteriyor- gaz odasından korkmuyorum çünkü beni çok yakında cennete gönderecek çünkü artık benim için çalışacak yeterli kölem var, diğerleri cennete ulaştıklarında hiçbir şeyleri olmayacak- bu nedenle ölümden korkuyorlar- korkmuyorum çünkü yeni hayatım cennette kolay bir hayat olacağını biliyorum ölüm”
Şifrenin nihayet çözülebildiği gün yani 11 Aralık 2020’de FBI San Fransisco departmanı resmi X hesabından şu tiviti atar:
“FBI, Zodiac katiline atfedilen bir şifrenin yakın zamanda sivil vatandaşlar tarafından çözüldüğünün farkındadır. Zodiac katili vakası, FBI’ın San Francisco bölümü ve yerel kolluk kuvvetleri ortaklarımız tarafından devam eden bir soruşturmadır. Zodiac katili kuzey Kaliforniya’da pek çok topluluğu terörize etmiştir ve onlarca yıl geçmesine rağmen biz bu acımasız suçların kurbanları için adalet aramaya devam ediyoruz. Soruşturmanın devam eden doğası nedeniyle ve mağdurlara ve ailelerine duyduğumuz saygıdan dolayı bu kez daha fazla yorum yapmayacağız.”
27 Eylül 1969 üçüncü çifte cinayet teşebbüsü.
27 Eylül 1969 Berryessa Gölü’nün kenarında bıçakla saldırdığı ama öldürmeyi başaramadığı kurbanı Bryan Calvin Hartnell’in arabasının kapısına bir not yazar.
“Vallejo
20/12/68
4/7/69
Eylül 27/69-6.30
bıçak ile”
11 Ekim 1969 dördüncü cinayet.
13 Ekim 1969 San Fransisco Chronicle’a gönderilen 11 Ekim 1969’da öldürdüğü son kurbanı Stein’ın kanlı tişörtünden birinci parçayı içeren mektup. Bu mektupta okul servislerini hedef alarak çocukları okula giderken öldürmek istediğini söyler.
9 Kasım 1969 Bus Bomb (otobüs bombası) mektubu. 7 sayfalık mektupta “Polis beni asla yakalayamaz çünkü ben onlar için çok zekiyim” yazar. Mektup son kurbanı Stein’ın kanlı tişörtünden ikinci parçayı içerir.
20 Kasım 1969 tarihli Avukat Marvin Belli’ye göndererek ondan yardım istediği mektup son kurbanı Stein’ın kanlı tişörtünden üçüncü parçayı içerir.
20 Nisan 1970 tarihli mektupta 13 karakterli bir şifreyle ismini yazdığını iddia eder. Mektupla beraber okul otobüsünü havaya uçurmak için yerleştirdiğini iddia ettiği bir bombanın yerleşim şeması vardır. Ancak o bomba hiç patlamadı.
28 Nisan 1970 tarihli kartpostal ve mektup. Bir önceki mektuptaki bombayı herkese duyurmalarını söylüyor ve insanların neden Zodiac işaretine benzeyen düğmeler takmadığını soruyor.
26 Haziran 1970 tarihli mektup ve bombanın yerini belirten harita. Mount Diablo-Diablo Dağı’ndadır. Diablo İngilizcede ‘şeytan’ demektir.)
24 Temmuz 1970 tarihli mektubun sonunda skor yer alır. Zodiac=13 SPFD (San Fransisco Polis Teşkilatı) =0
7 Ekim 1970 “13 hole punch card” San Fransisco Chronicle’a gönderildi. Kartpostalda 13 tane delik vardı.
27 Ekim 1970 Paul Avery’ye Helloween -Cadılar Bayramı- kartpostalı. “Peek-a-boo. You’re damned!/(korkutma nidası) Sen lanetlendin!” yazıyordu. Avery’nin tehdit edilmesi üzerine gazetede çalışan diğer gazeteciler “I am not Avery/Ben Avery değilim” yaka kartları takarak gezdiler.
13 Mart 1971 Los Angeles Times’a gönderilen mektup.
“Zodiac konuşuyor. Her zaman söylediğim gibi, ben şifre çözücülere karşı dayanıklıyım. Eğer mavi üniformalılar beni yakalayacaksa, o koca kıçlarını kaldırıp bir şeyler yapsalar iyi olur. Çünkü ne kadar çok oyalanırlarsa, Ölümden sonraki hayatım için daha fazla köle toplayacağım. Nehir kıyısındaki faaliyetlerimle ilgili onları tebrik etmem gerekiyor, ancak onlar yalnızca kolay olanları buluyorlar, çok daha fazlası var. Los Angeles Times’a yazıyorum çünkü onlar beni diğer gazeteler gibi arka sayfalara gömmüyorlar”
22 Mart 1971 Paul Avery’ye (San Fransisco Chronicle yazarı) gönderilen kartpostal.
24 Nisan 1978 Zodiac’ın el yazısı taklidiyle Müfettiş Dave Toschi tarafından gönderildiği iddia edilen mektup. Bu mektubun Toschi tarafından artık merak edilmeyen davaya olan ilgiyi alevlendirmek amaçlı yazıldığı iddia edilir ve Müfettiş görevden uzaklaştırma alır.
ZODİAC KATİLİYLE İLGİLİ FİLM-DİZİ-KİTAP-BELGESEL VE OYUNLAR:
The Zodiac Killer, 1971, film. Yönetmen; Tom Hanson.
Zodiac, 1986, kitap. Yazarı; Robert Graysmith.
This is the Zodiac Speaking, kitap, Kasım 2001. Yazarları; Michael D. Kelleher & David Van Nuys.
The Zodiac, 2005, film. Yönetmen; Alexander Bulkley.
Zodiac, 2007, film, Robert Graysmith’in aynı adlı kitabından uyarlama. Yönetmen; David Fincher. (Robert Graysmith San Fransisco Chronicle’da Paul Avery ile aynı anda çalışan karikatüristtir. Aynı zamanda bu filmin senaristidir.)
Zodiac Deciphered, 2008, Zodiac filminin yapım aşaması. Yönetmen; David Fincher.
This is The Zodiac Speaking, 2008, belgesel. Yönetmen; David Prior.
His Name was Arthur Leigh Allen, 2008, belgesel. Yönetmen; David Prior.
The Most Dangerous Animal of All: Searching for My Father… And Finding the Zodiac Killer, kitap, Mayıs 2014. Yazarlar; Gary L. Stewart & Susan Mustafa.
Awakening The Zodiac 2017, film. Yönetmen; Jonathan White.
The Hunt for The Zodiac Killer, 2017 dizi, 2017 (5 bölüm). Yapımcı; Historia Channel.
The Most Dangerous Animal of All**: Searching for My Father… And Finding the Zodiac Killer, 2020, mini-dizi (4 bölüm). Yönetmen; Kief Davidson & Ross M. Dinerstein. (**Richard Connel (1893-1949) tarafından 1924’te yazılmış olan The Most Dangerous Game- En Tehlikeli Oyun” isimli hikâyeye atıfta bulunulmuş.)
This is The Zodiac Speaking, oyun, 2020. Punch Punk Games.
Myth of The Zodiac Killer, 2023, mini-belgesel dizi (2 bölüm). Yapımcı; Peacocktv.
***
Peki neden hâlâ Zodiac katili hakkında konuşuyoruz? 2014 yılında Gary L. Stewart (d. 1963) isimli bir adam “The Most Dangerous Animal of All: Searching for My Father… And Finding the Zodiac Killer / Hayvanların En Tehlikelisi: Babamı Aramak… Ve Zodiac Katili’ni Bulmak” (2016, Palermo Yayınları, çeviren; Başak Kıran) isimli bir kitap piyasaya çıkarır. Kitap dünyanın en prestijli yayınevlerinden biri olan HarperCollins tarafından basılır. Stewart hayatının hikâyesi olarak adlandırdığı ve araştırması neredeyse bir ömür boyu süren kitabının yazımı için best-seller kitaplara imza atmış gazeteci ve yazar Susan Mustafa’dan yardım ister. Gary L. Stewart küçükken bir aileye evlatlık verilmiş, annesini ve babasını bulmayı takıntı haline getirmiştir. Annesini bulduğu zaman ona anlatılan hikâyeleri gerçeklerle kendi mantığınca eşleştirerek yıllarca süren bir araştırma sonucu babasının Zodiac katili olduğunu iddia eder. Bu iddiasını ispatlaması için yüzlerce belgeyle Susan Mustafa’ya geldiğinde gazeteci-yazar ona bu hikâyeyi yazmasında co-witer/ortak-yazar olarak yardım etmeyi kabul eder. Kitap biter, basılır ve tahmin edileceği gibi piyasaya bomba gibi düşer. Stewart, yıllar süren araştırmalarının sonucunda kimliği 46 yıldır tespit edilememiş olarak bekleyen Zodiac katilinin babası olduğunu ispatlayınca dananın kuyruğu kopar. Gary L. Stewart artık meşhurdur ve bir best-seller kitabın ortak-yazarıdır. Kitabın diğer ortak-yazarı Susan Mustafa da bu şöhretin keyfini sürecektir.
Kitabın çıkışından 6 yıl sonra 2020’de, Kief Davidson ve Ross M. Dinerstein bu kitaptan yola çıkarak bir belgesel çekmek için kolları sıvarlar. Tabii bunun için önce kitapta iddia edilen her şeyi araştırmaları gerekir. İşte o zaman dananın kuyruğu tekrar kopar.
Zodiac katilinin babası olduğunu iddia eden Gary L. Stewart’la beraber bu kitabı yazan Susan Mustafa, bir gazeteci olarak Gary’ye hayatının hikâyesini yazmasında yardım ederken kendi hayatının hatasını yaptığının elbet farkında değildir. Susan Mustafa, belgeselde, kamera önünde kendisine kitapta iddia edilen savların birer birer çürütüldüğü söylenince çok şaşırır ve kameralardan bir süre uzaklaşır. Gary L. Stewart’ın kendisinin düştüğü her şüpheye ve sorduğu her soruya net ve emin ama aslında çarpıtılmış gerçeklerle cevap vermiş olduğunu sonradan anlar. Kendi araştırmasını kendi yapmadığı için pişmandır. Fakat iş işten geçmiştir. Kitap bir best-seller olarak yazarlarına çok para kazandırmıştır ama tümü çarpıtılmış gerçekler ve farklı yorumlanmış belgelerle dolu bir yalanlar yumağından ibarettir. Bu kitap, Zodiac katilinin gerçekte var olsa da olmasa da insanlara hâlâ milyon dolarlar kazandırabileceğini ispat etmektedir.
***
2023 yılına geldiğimizde Peacocktv, ‘Myth of the Zodiac Killer-Zodiac Katili Efsanesi’ isimli bir belgesel diziye yapımcılık eder. Bu belgesele araştırmalarıyla yön veren Profesör Thomas Henry Horan, Zodiac katilinin bir aldatmacadan başka bir şey olmadığını öne sürer. Belgesel yapımcısı Andrew Nock, profesörün bu fikrini ispat için araştırmaya ve araştırdıklarını belgelemeye başlar. Böylece kendi derledikleri araştırmalar, Zodiac olayıyla ilgili hâlâ yaşayan polislerle olan görüşmeler, bunca zamandır katil kendisini de öldürebilir diye korktuğu için yıllardır konuşamamış olan bir görgü tanığının görüşleri ve Zodiac mektuplarının iki stilometri uzmanı tarafından yapay zekâyla değerlendirilmesi de dahil olmak üzere pek çok yeni bilgi ve bulguyu içeren 2 bölümlük belgesel meydana çıkar. Stilometri, cümle uzunluğu, kelime dağarcığı çeşitliliği ve kelime sıklıkları gibi verilerin ve istatistiksel olarak ölçülebilen yazım stili özelliklerinin yapay zekâ kullanımı ile analizine verilen isimdir. İki Fransız stilometri uzmanı, Zodiac mektuplarının bu şekilde analizi sonucu mektupların hepsinin aynı elden çıkmamış olabileceği sonucuna varırlar. Tabii ki bu analizlerin yüzde yüz kesin olduğu söylenemez.
Belgeseli de izledikten sonra, mektupları bambaşka kişiler mi yazdı, katil ya da katiller aslında seri katil olmayan taklitçi ‘copycat’ denen birileri miydi yoksa o dönemin Zodiac makalelerinden ekmek yiyen ve isim yapan gazeteciler Zodiac adına mektuplar yazıp kendi popülaritelerini perçinlemek mi istediler gibi deli deli sorularla baş başa kalıyorsunuz. Böylece kuyruğumuzu kovalayarak en başa dönüyoruz. Elli yıl önce olduğu gibi elli yıl sonra da şifreli mektuplar gönderen ve mektuplarında polisten daha zeki olduğunu iddia eden bir seri katilin bir zamanlar yaşamış olma ihtimali yüzünden hem buz gibi soğuk terler döküyor hem de merak ediyorsunuz. Ancak yıllar sonra bir bilgisayar yazılımının çözebileceği kadar komplike bir şifreleme sistemini sadece kendi zekâsını kullanarak yazabilen bir adam yaşadı mı? Yaşadıysa neden insanları yok yere öldürmeyi seçti? Bu soruların cevabını Dedektif Dergi yazarlarımızdan Arkın Gelişin’in yazdığı “Bir Seri Katilin Günlüğü” ve “Seri Katiller Tarihi” kitaplarında arayabileceğinizi söyleyerek konuyu sonlandırmak istiyorum.
